Rặng Trường Sơn chạy từ Bắc xuống Nam có rất nhiều nhánh đâm ngang ra biển, trong đó có nhánh xuất phát từ dãy Ba Non (cao 2.000 mét) ở Đắc Lắc đâm ra hướng biển Đông, là ranh giới của hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hoà, đầu tiên la núi Mẹ Bồng Con cao 2.052 mét rồi kéo dài ra Hòn Nhọn, Hòn Ông cao 1.104 mét, Hòn Chảo, Hòn Chúa cao 1.010 mét, xuống Đá Bia cao 706 mét là dãy núi cuối cùng. Tất cả các núi này đều được gọi chung một tên là dãy Đại Lãnh trên đó có đèo Cả nằm dọc theo mé biển.
Đèo Cả dài trên 12 km, quanh co uốn khúc. Một nửa đèo bên này là địa phận Phú Yên, nửa bên kia là Khánh Hoà. Đây là một trong số rất ít đèo đẹp nhất nước nằm sát biển: một bên là biển xanh trùng trùng, một bên là vách núi trùng điệp còn trên cao là trời xanh mây trắng cao vòi vọi. Đứng trên đèo Cả, ta có cảm tưởng như đang ở trong một khung cảnh kỳ vỹ bao la trời đất. Chẳng những thế mà đầu thế kỷ XX, nhà học giả người Pháp Roland Dorgelés trong chuyến du hành xuyên Việt, khi đứng trên đèo Cả đã phải thốt lên những lời ca ngợi trong quyển “Sur La Route Mandarine” như sau:
“… Những hòn đá cao quá bắt ngợp, nghiêng mình mà trầm tư mặc tưởng, những cái thác nhỏ trắng phau, chảy từ cao xuống hố thẳm, những cây suông đuột lên trời, bốn bên dây leo lá phủ, thật là một cảnh cỏ cây chen đá lá chen hoa.
Chúng tôi trèo, trèo mãi rồi thình lình đứng trước khoảng không gian vô hạn. Rồi từ đó xe xuống dốc, cứ quanh co trên triền núi, bên này non cao đồ sộ, bên nọ biển rộng mênh mông.
Trong dân gian, đèo Cả còn có tên gọi là đèo Cục Kịch. Tìm hiểu tên gọi Cục Kịch là do trước đây, khi đèo mới mở để thông thương giữa phía Bắc và phía Nam thì đèo chỉ trải lớp đá, lên xuống gập ghềnh và có đến 98 vòng cua rộng hẹp, gấp khúc. Cả người đi bộ, gánh gồng, xe ngựa, xe trâu kéo bằng bánh gỗ nghiến lên lớp đã trải kêu lục cục, dằn xóc lịch kịch nên mới có tên gọi trên.
Cua Đá Đen
98 vòng cua trên đèo có đến 10 vòng cua gấp khúc nguy hiểm. Vòng cua nguy hiểm nhất là vòng cua cánh chỏ ở mỏm Đá Đen: phía trên là tảng đá màu đen tuyền dựng đứng, sừng sững như một bức tường khổng lồ, đường đèo chạy men theo sát bờ biển là một vực sâu hoắm. Đứng trên nhìn xuống thấy dòng nước sâu thăm thẳm.
Ngay vòng cua, Phật Bà cứu khổ - Cứu Nạn... Những người cẩn thận, chấo hành tốt Luật GTĐB! Còn giặc lái bất kể chi ....Phật Bà cũng botay.com!
