What's new

[Chia sẻ] Thương lắm những bản mèo !

THƯƠNG LẮM NHỮNG BẢN MÈO !
(Bài viết nhằm chia sẻ những kiến thức, kinh nghiệm cho Phượt thủ. Trích dẫn hoặc đưa lên báo cần Oẳng)

Tôi trở lại Hà Giang vào một ngày đầu đông. Không như những lần trước, chuyến đi chỉ là vài điểm thu mẫu, nghiên cứu. Lần này là một hành trình dài, trải nghiệm, để tìm hiểu một phần bản sắc văn hóa và những khó khăn của người dân tộc. Nơi những ngọn núi cao ngất, những con đường đèo ngoằn ngoèo như bất tận và những bản làng người mông sống trên những sườn núi cao quanh năm sương mù bao phủ. Những ngôi nhà vách đất, mái lá của Ông, Cha họ đã sống từ nhiều thế hệ cùng đất, trời, cây cỏ và muông thú. Họ lắng nghe tiếng ban mai gọi bầy cùng nắng của loài Ác là Pica pica, hương thơm ngọt ngào của loài hoa Bạc hà Elsholtzia communis, hay vẻ đẹp rực hồng của loài hoa Tam giác mạch - Fagopyrum esculentum. Nhưng đâu đó trong nét đẹp mê hồn của vùng núi rừng tây bắc còn chất chứa bao nỗi nhọc nhằn, nghèo đói của bản làng vùng cao, những mảnh đời đầy cơ cực của con trẻ và cả sự thấp hèn của những đóa hoa rừng mang tên PAO, MỈ … Suốt đời họ chỉ biết quanh quẩn cùng nương ngô, ruộng lúa, những bó củi nặng chĩu trên tấm lưng còng và bữa ăn một mình, lặng lẽ nơi xó bếp.

hg1.jpg


hg.jpg


Sau hơn 2 tiếng ngồi trên máy bay và 8 tiếng nằm trên chiếc xe giường nằm, mệt mỏi vì những ổ gà, ổ voi và những khúc cua gấp. Hà Giang đón chào chúng tôi bằng những tia nắng ban mai như dát vàng trải dài trên đỉnh núi đá vôi trơ trọi. Việc đầu tiên là thưởng thức món bánh cuốn hột gà khá đặc trưng văn hóa ẩm thực nơi đây. Tiếp đến chúng tôi thê xe máy chuẩn bị cho một hành trình dài, rong ruổi. Dịch vụ thuê xe máy nhà Bảy, một dịch vụ cho thuê xe khá nổi tiếng, uy tín ở Hà Giang. Ông chủ xe còn khá trẻ, rất nhiệt tình giúp đỡ chúng tôi về cung đường, các dịch vụ sửa xe máy khi có sự cố. Dĩ nhiên anh ấy không quên chỉ cho chúng tôi những thắng cảnh đẹp nhất của Hà Giang và cách tiếp cận với những người dân tộc ít người khi vào thăm Bản.

hg2.jpg


hg3.jpg


Hà Giang đẹp, một vẻ đẹp hoang dại của những dãy núi cao ngất, nương ngô vào vụ chin vàng, những bộ đồ sắc màu của thiếu nữ vùng cao ngày lễ hội. Đập vào mắt chúng tôi là những bản làng người Mông nằm treo leo trên lưng chừng núi, những ngôi nhà được lớp bằng ngói cô hay hiện đại hơn là mái tôn Fibo Ciment thấp thoáng sau những đám rừng trồng, rừng phục hồi sau nương rẫy. Mùa này những đám ruộng đã thu hoạch chỉ còn trơ trọi những gốc rạ, những mảng xanh của đám cỏ ngập nước đã thay thế cho màu xanh của lúa trên các thửa ruộng bậc thang. Nương ngô cũng trơ trọi màu vàng của thân cây khô sau một mùa bội thu, no nấm. Năm nay người dân tộc thiểu số ở Hà Giang được mùa, người dân phấn khởi, khói bếp lan tỏa trên từng nóc nhà, hòa quyện vào mùi ngai ngái của rơm, rạ, mùi phân gia súc quanh nhà. Bất chợt tôi lãng đãng nhớ về một thời trẩu tre.

hg4.jpg


hg5.jpg


hg6.jpg


(Còn tiếp)
 
Last edited:
Cám ơn bạn ! tôi biết rất rõ điều này nhưng tôi trích một câu trong bài hát rất nổi tiếng" Người Mèo Ơn Đảng" của nhạc sỹ Thanh Phúc và duy nhất chỉ dùng cho cái Title còn lại hoàn toàn dùng từ Mông trong bài viết của mình
 
Con đường dèo dốc ngày càng trở nên cao hơn để lại phía sau là những bản làng người Mường với đặc trưng của ngôi nhà sàn gỗ, mái lợp lá cọ, những thửa ruộng lúa nước thấp. Quanh nhà người Mường thường trồng những cây công nghiệp có giá trị cao như Quế Cinnamomum cassia, Re hương Cinnamomum parthenoxylon… Đặc biệt là những cây Cọ Livistona chinensis xỏe chiếc ô che bóng mát cho khu vườn ngôi nhà. Mó nước đầu ngõ róc rách không ngửng chảy tắm mát cho những đám ruộng cấy 4 mùa.

hg7.jpg


hg8.jpg


Mặc dù thời tiết chỉ bắt đầu lập đông, nhưng những cơn gió lạnh từ phương bắc kéo về đã dồn dập thổi. Càng lên cao không khí lạnh càng cuốn lấy cơ thể ấm áp của chúng tôi, những con người sống ở miền đất không có mùa Đông. Do thay đổi thời tiết đột ngột cơ thể bắt đầu có những phản ứng cục bộ, khuôn mặt nóng bừng, đôi tay run run, thỉnh thoảng người cảm giác ớn lạnh, rùng mình mỗi khi cơn gió lùa vào mặt và chiếc áo lạnh dày cộp. Ven đường từng tốp người lớn và bọn trẻ phong phanh trong chiếc áo mỏng cố gắng xua đi cái lạnh đầu mùa bằng những đống lửa nhỏ. Họ vừa hơ tay vừa xuýt xoa, nhưng không quên gửi đến chúng tôi ánh mắt thân thiện của chủ nhân vùng đất cao nguyên đá hay những cái vẫy tay chào.

hg9.jpg


hg10.jpg


hg11.jpg


Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn chào đón chúng tôi bằng một con đèo dài với rất nhiều khúc cua tay áo đang sửa. Đường xá vốn dĩ đã gập ghềnh bởi rất nhiều ổ gà, ổ voi, nay lại them những đống đá lổn ngổn. Mỗi khi có một chiếc xe hơi chạy qua, khói bụi bốc lên mù mịt và như đang bị ai đó bốc từng nắm bụi đập vào mặt. Nhiều người vượt qua khúc cua té ngã trầy sước hết cả chân tay. Thỉnh thoảng những tiếng chửi thề lại vang lên sau làn khói đẹn kịt của những chiếc nồi nấu nhựa đường đi động. Ở gần giữa con đèo đài thườn thượt, nơi duy nhất còn vài cây thông đá sót lại là khu vực bán các sản vật cho khách du lịch của một vài người Mông. Có lẽ những sản vật đơn sơ này được tìm kiếm trong các khu rừng gần đó và được trồng trong các khu vườn nhà. Những đứa trẻ nằm ngủ nghoẹo đầu trong chiếc địu thổ cẩm sau lưng trong cái nắng chói trang và gió lạnh. Một vài đứa mặt mũi nhem nhuốc vì đất, vì lạnh vì mũi, dãi bết cứng lấy khuôn mặt. Chúng run rẩy vì lạnh khi chỉ khoác trên mình một chiếc áo mỏng tanh.

hg12.jpg


hg13.jpg


hg14.jpg


Chúng tôi dừng lại mua dùm những đứa trẻ một vài nải chuối chin và không quên chia cho chúng một ít kẹo đã chuẩn bị sẵn. Những bé gái đáng thương cảm thấy rất phấn khích khi được nhận vài chiếc kẹp tóc sắc màu. Bọn trẻ nhìn chúng tôi với ánh mắt cảm ơn mặc dù hầu hết chúng không thể nói tiếng Kinh và một phần bẽn lẽn trước những du khách tròn mình trong chiếc áo ấm, găng ta, đôi giày đắt tiền. Tôi quyết định lấy ra 2 chiếc áo thun còn mới tặng cho các bé, mặc dù chiếc áo không đủ ấm nhưng phần nào bớt đi được cái lạnh và trong suốt hành trình tôi nhận ra rằng phải có hang triệu chiếc áo thun mỏng manh ấy mới có thể chia sẻ được một phần cho lũ trẻ trên đường đi mà tôi gặp. Mùa đông lạnh lẽo đang sắp về, đất trời ngày càng trở nên lạnh lẽo hơn khi những đứa trẻ nơi đây rất cần áo ấm. Bất chợt tôi nhận ra sau đám bụi đất mịt mù một đoàn xe sang trọng, đắt tiến đang vượt qua. Cuốn theo đám bụi đất mịt mù một cảm giác lạnh buốt chạy dọc theo thân mình.

hg15.jpg


hg16.jpg
 
Vượt lên gần đỉnh đèo, một khoáng trống thoáng đãng rất hợp cho một vài kiểu ảnh phong cảnh. Bên vệ đường là những đám bông hoa Cúc xuyến chi Bidens pilosa đang khoe sắc và đong đưa cùng gió. Từng đàn Bướm chanh di cư Catopsilia pomona dập dìu thưởng thức bữa trưa. Tôi nhận ra trong đàn bướm ấy có vài con Bướm phù thủy Hestina nama, một loài bướm chỉ phần bố ở phía Bắc và ở độ cao trên 800m. Đây là dịp may hiếm hoi để thu mẫu loài bướm này, máu nghề nghiệp nổi lên, tôi quyết định nắt lấy một cặp, chụp hình và giữ cho riêng mình một vài cá thể để đưa vào bộ sưu tập.

hg19.jpg


hg20.jpg


Đang mải mê cùng hoa và bướm tôi không để ý thấy bên đường có hai cô gái người nước ngoài cũng đang thả hồn phiêu bồng theo gió, trời, mây, núi cao nguyên. Anh mắt họ đang dõi theo công việc của tôi một cách chăm chú. Trong lúc tôi đang gấp những mẫu bướm để vào trong hộp, một trong số họ tiến lại phía tôi và hỏi đường đi về Yên Minh. Tôi tạm dừng công việc và vui vẻ giúp cô ấy một cách nhiệt tình vì họ cho biết lần đầu tiên đến Việt Nam và được bạn bè giới thiệu cung đường này. Mốt chút ngại ngần cô ấy muốn chúng tôi giúp sửa dùm chiếc cổ xe máy bị lệch sang một bên và cô ấy giải thích rằng do không quan đi xe gắn máy cũng như đường xá gập ghềnh ở Việt Nam nên họ đã bị té xe tới 4 lần và cô ấy ngỏ ý muốn giúp chạy xe chở cô em đến Yên Minh.
Sau một hồi suy nghĩ, chúng tôi quyết định giúp họ, ví đây là hai cô gái yếu đuối, xinh đẹp, trẻ trung đến từ nước Pháp. Sau này chúng tôi mới biết Họ là hai chị em ruột, cô chi Clemont 25 tuổi là thiết kế mỹ thuật phim và đã từng thiết kế mỹ thuật cho phim “Mùa Đu Đủ” của đạo diễn Việt Kiều Trần Văn Hùng. Cô em Sabina là Thạc sỹ luật.

hg21.jpg


hg22.jpg


Lên đến đỉnh đèo thời gian đã quá Ngọ chúng tôi quyết định vào một quán nhỏ để ăn trưa và sắp xếp lại đồ đạc. Đây là lần đầu tiên hai cô gái trẻ người pháp có cơ hội được nếm món phở bò truyền thống của người Việt vùng cao. Họ chén sạch sẽ như chùi và rất mãn nguyện với bữa trưa. Một lần nữa họ nhận thấy sự thân thiện và hiếu khách của chúng tôi, Sabina ngỏ lời muốn được nhập đoàn đi chung và cần sự trợ giúp. Chúng tôi vui vẻ nhận lời vì hành trình còn rất dài, hơn nữa trong những lần đi nước ngoài tôi cũng được sự giúp đỡ rất nhiều của người dân bản địa nên chúng tôi phải có trách nhiệm giúp đỡ họ và quảng bá hình ảnh đất nước con người Việt Nam. Hai cô gái Pháp rất phấn khởi và hạnh phúc vì họ có hướng dân viên, phiên dịch miễn phí khi tiếp cận với người Việt bản địa, hay cần tìm hiểu về một sự kiện, cảnh đẹp ở Cao nguyên Đá Hà Giang.

hg17.jpg


hg18.jpg
 
Hòng chuyến đi của bác. Em thì lại có ác cảm với người Mông di cư tự do vào Đắk Nông. Họ vào cả làng rồi phá rừng làm rẫy, săn bắt thú rừng đến kiệt quệ, gây ra rất nhiều rắc rối cho công tác quản lý bảo vệ rừng. Tuy nhiên em đã đi qua một làng Mông ở Đam Rông - Lâm đồng thì thấy khác, những người Mông ở làng này lại có ý thức cao
 
Cách Quản Bạ khoảng 10km, phí trên đỉnh đào có một gia đình người Kinh bán rất nhiều các loài cây thuốc được lấy ra từ các cánh rừng núi cao lân cận. Họ quảng cáo với những công dụng như những nhà nghiên cứu cây thuốc thực thụ. Giá cây thuốc ở đây không hề rẻ, một số loài cây gần như không có tác dụng làm thuốc được bảo vệ trong sách đỏ Việt Nam vẫn được bán một cách công khai, bất chấp luật pháp. Tôi lặng lẽ chụp hình và chia sẻ với các bạn bài viết của đồng nghiệp Nghiêm Đức Trọng, một nhà nghiên cứu cây thuốc chuyên sâu, về loài thực vật sách đỏ loài Gió đất hoa thưa Balanophora laxiflora mà người bán quảng cáo là Bổ dương, Tăng cường sinh lực cho quí ông. Với tôi Quí ông nào uống vào chắc chằn BỔ NGỬA.

hg23.jpg


hg24.jpg


Thật ra mình đã nói nhiều về chủ đề này rồi, là cái chủ đề “bổ dương”, cũng chán chán không muốn nói thêm nữa. Nhưng nhiều khi nhìn thấy anh chị em Lang mạng/Lang facebook truyền tai nhau, quảng cáo rầm rộ mà không nói thì nó bực mình. Chủ đề hôm nay là vị thuốc “Tích Dương”: Tích dương được các anh chị lang mạng quảng cáo như sau “Tích dương có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lý, hoạt trường mạnh lưng gối, dùng trong trường hợp nam bị liệt dương, phụ nữ bị vô sinh, huyết khô, đại tiện táo bón, lưng gối yếu mỏi”, rồi được anh chị đẩy lên hàng thần dược phòng the, bán với giá khá chát, tầm khoảng 1tr/kg. Thông tin tác dụng này lấy từ đâu? Là do các anh chị tra trong bộ sách “Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS. Đỗ Tất Lợi. Nhưng xin thưa với các bạn, trong thật có giả, trong giả có thật. Lần này thì anh chị có tham khảo sách hẳn hoi (không như một số loại mà anh chị tưởng tượng ra), nhưng lại nhầm đối tượng.

Cây Tích dương mà GS. Lợi nói tới là cây Cynomorium songaricum. (họ Cynomoriaceae), trong YHCT Trung Quốc gọi là Tỏa dương (锁阳 suo yang): được dùng bổ thận dương, táo bón (tác dụng ẩm ruột – mịn phân). Loài này không có ở Việt Nam. Bên Trung Quốc cũng chỉ gọi là Tỏa dương, mà không gọi là Tích dương.

Còn loài mà các anh chị rao bán là loài Gioù ñaát nuùi cao Rhopalocnemis phalloidesGió đất hoa thưa Balanophora laxiflora(họ Balanophoraceae), (Việt Nam gọi Chùy đầu dương hình, Dó đất núi cao, Sơn dương, Trung Quốc gọi là 盾片蛇菰 dun pian she gu - Thuẫn phiến xà cô). Loài này chưa thấy được sử dụng làm thuốc trong YHCT ở Việt Nam. Ở Vân Nam, Trung Quốc, toàn cây được sử dụng để điều trị cảm lạnh thông thường, chấn thương do té ngã, thuốc bổ. Trên thế giới, xem qua thì chỉ có duy nhất một nghiên cứu về tác dụng chống oxy hóa từ hợp chất phenolic của cây này mà thôi (She GM, Hu JB, Zhang YJ, Yang CR., Phenolic constituents from Rhopalocnemis phalloides with DPPH radical scavenging activity, Pharm Biol. 2010 Jan;48(1):116-9).

Nay các anh chị lấy công dụng của một cây để gán cho một cây khác, đẩy nó lên hàng thần dược và bán hàng làm mình rất ái ngại. Vốn nó đã hiếm (được đưa vào Sách đỏ Việt Nam 2007), nay có thể vì thông tin nhảm của anh chị mà có thể đẩy loài này vào nguy cơ tuyệt chủng thật sự. Nói vậy là để các bạn thấy rằng, mình chỉ quan tâm đến sự sinh tồn của loài này thôi, chứ còn tình trạng “lên hay liệt” của các bạn thì mình không có sức mà quản đâu.

Ghi chú lại:
Tỏa dương (Trung Quốc): là loài Cynomorium songaricum không có ở Việt Nam
Tích dương (mà anh chị Lang mạng nói tới): là loài Đầu chùy Rhopalocnemis phalloidesGió đất hoa thưa Balanophora laxifloracó ở Việt Nam và Trung Quốc.

Tỏa dương (mà Việt Nam ta hay gọi): là các loài thuộc chi Balanophora (cùng họ với loài Rhopalocnemis phalloides). Vốn các loài này ở Việt Nam từ xưa dùng để bổ máu, kích thích ăn ngon, hồi phục sức khỏe, nhức mỏi chân tay, hồi phục sức khỏe cho phụ nữ sau sinh, chứ không thấy nói đến tác dụng bổ dương. Ở Trung Quốc, dùng một loài phổ biến là Balanophora dioica, với tác dụng điều trị đau lưng do thận yếu, chảy máu (do trĩ, lao phổi), cũng không thấy nói đến tác dụng bổ dương. Tuy nhiên hiện nay, các anh chị gán những biệt danh rất mỹ miều cho nó như Nấm Ngọc cẩu, Nấm tan của nát nhà, rồi Không lên không lấy tiền,…nghe rất chi là hoành tráng (thực ra thì nó không phải là Nấm, mà nó là thực vật hạt kín đàng hoàng), còn mỹ từ “Ngọc cẩu” thì anh chị dịch ra từ tên dân gian của nó là “Cu chó” mà thôi. Và vấn đề “Ngọc cẩu” này cũng nổi lên một số năm gần đây, đặc biệt là từ vụ mấy anh “nhà báo” PR nó lên dữ quá, thành ra người người ngọc cẩu, nhà nhà ngọc cẩu, đến nỗi giờ nó đã trở thành một mặt hàng rất phổ biến trên mạng rồi.

hg25.jpg


hg26.jpg


Thời buổi công nghệ này, đặc tính hay tọc mạch/truyền tai nhau càng có cơ hội được nở rộ, rồi ai ai cũng có thể trở thành thầy thuốc, thành nhà tư vấn sức khỏe các kiểu cho cộng đồng, với kiến thức đôi khi góp nhặt không đầy đủ từ google. Nhiều bạn thì lại ác cảm với bác sĩ, dược sĩ chúng tôi, nhưng lại đi tin vô điều kiện các thầy lang mạng, nên có việc gì thì cũng đành chịu thôi. Đấy, chả nói đâu xa, như Thương lục mỹ Phytolacca acinosa mà các anh chị còn bảo nhau là Sâm Hàn Quốc thì cũng đến thua, Muốn Sống mới KHÓ, chứ Muốn Chết thì KHÔNG AI CẢN NỔI
 
Chia tay với các thể loại cây thuốc “Cường dương, bại thận” chúng tôi tiếp tục tiến về thị trấn Quản Bạ để ngắm nhìn kiệt tác của thiên nhiên. Từ trên cao những thửa ruộng lúa nước đã thu hoạch, tuy không còn màu vàng rực vào mùa lúa chin hay xanh ngát một màu xanh đương thì con gái. Những ô ruộng với nhiều hình dạng không đồng nhất về kích thước, màu sắc cũng tạo nên một nét chấm phá đáng để ngắm nhìn và đây rồi đôi gò bồng đảo của Tiên nữ giáng trần đang thi gan cùng tuế nguyệt. Chúng tôi ngắm nhìn và kể cho Clemont, Sabina về câu truyện truyền thuyết Núi Đôi - Truyện kể rằng xưa kia, ở vùng đất này có một chàng trai người H’mông tuấn tú, có tài thổi đàn môi. Tiếng đàn môi của chàng réo rắt đã níu giữ trái tim của một nàng tiên trên thượng giới tên là Hoa Đào. Phải lòng chàng nên nàng tìm cách ở lại vùng đất này. Họ nên vợ nên chồng và sinh được một bé trai kháu khỉnh.

hg27.jpg


hg28.jpg


Ngọc Hoàng phát hiện ra chuyện Hoa Đào bỏ trốn xuống trần gian đã vô cùng giận dữ, sai người đi bắt nàng về. Thương chồng một mình nuôi con vất vả, thương con thơ thiếu bầu sữa mẹ, nàng đã bỏ lại đôi nhũ hoa của mình dưới hạ giới cho con bú. Đôi nhũ căng tròn nuôi con nàng ngày càng khôn lớn, sau này đã biến thành hai quả núi dáng hình như bầu vú mẹ.
Hai quả núi đó được gọi là Núi Đôi hay núi Cô Tiên. Nhờ dòng sữa của nàng, vùng đất này có khí hậu vô cùng mát mẻ, hoa quả thơm ngon, rau trái xanh tươi, lúa ngô tươi tốt. Nước mắt khóc thương chồng con của nàng đã biến thành dòng sông Miện xanh ngắt, mơ màng trôi trên biển đá tai mèo, ôm lấy cả rẻo đất phía sau cổng trời huyền thoại.

hg29.jpg


Chúng tôi không ở lại thị trấn Quản Bạ vì đến Yên Minh đường còn dài, hơn nữa còn rất nhiều cảnh đẹp của núi rừng Tây Bắc hớp hồn những vị khách lãng du. Chúng tôi cũng không vào thăm hang Lùng Khúy vì với tôi nếu hang động đá vôi chắc chắn không nơi đâu trên trái đất này có thể sánh ngang với Phong Nha – Kẻ Bàng.
Hà Giang mùa này vào cuối vụ của mùa hoa Tam giác mạch Fagopyrum esculentum. Hầu hết trên những đám ruộng trồng loài hoa này chỉ còn lác đác vài bong cuối vụ. Nhưng thật may mắn bên kia sườn đồi vẫn còn một đám ruộng Tam giác mạch đang rực rỡ trổ bong. Chúng tôi quyết định dừng xe và quyết tâm lội bộ qua một đoạn đường khá dài để cùng nhau chiêm ngưỡng loài hoa của người nghèo cao nguyên đá. Clemont và Sabina rất hồ hởi và bước nhanh về phía núi, mặc dù trên trán người nào cũng lấm tấm giọt mồ hôi. Sau khi xin phép chủ nhà và gửi một ít tiền mua quà cho lũ trẻ, chúng tôi thoải mái được ngắm, nhìn sờ và ôm những đám hoa đang nở rực vào lòng một cách thèm khát. Hai cô gái xinh đẹp chủ nhà còn sẵn sang mặc đồ lễ hội để chụp hình cùng chúng tôi. Đây có lẽ là những tấm hình ưng ý nhất trong ngày và là một trong những kỷ niệm khó quên của Sabina và Clemont vì lần đầu tiên trong đời họ được đến thăm một ngôi nhà người Mông bản địa và chơi đùa cùng lũ trẻ con.

hg30.jpg


hg31.jpg


hg32.jpg


Trời đã về chiều, quãng đường từ đây đến Yên Minh còn hơn 40km. Chúng tôi phải chia tay vị gia chủ người Mông hiếu khách và hai thiên thần nhỏ xinh đẹp, chia tay vườn hoa tam giác mạch đang rực rỡ trong gió heo may và nắng chiều như dát vàng trên đỉnh núi. Vượt qua cây câu bê tông bắc qua dòng sông Miện với dòng chảy hiền hòa, nơi ngã ba là khu vực bán buôn các sản vật hoa trái, cây thuốc, mật ong của người Mông. Chúng tôi dừng lại chọn cho mình một ít trái cây (không phải của Tàu Khựa) mang theo phòng khi đói dọc đường.

hg33.jpg


hg34.jpg


hg35.jpg
 

Hỏi Phượt

Forum statistics

Threads
55,608
Bài viết
1,170,248
Members
192,229
Latest member
fgujk
Back
Top