Re: Vùng núi Thoại Sơn- Hòn Đốc- Hà Tiên: Cảm xúc bất tận.
Cả hai ngọn núi đầu tiên đoàn ghé thăm đều thuộc huyện Thoại sơn tỉnh An giang.
Từ Long xuyên theo tỉnh lộ 943 khoảng 30km là tới núi Sập. Núi này cao khoảng 85m, trước đây núi Sập còn có tên là Thoại sơn - lấy tên của Thoại ngọc hầu Nguyễn hữu Cảnh, người có công khai phá miền nam, đào kênh Vĩnh tế .Có thời gian núi Sập bị khai thác lấy đá không thương tiếc, tới khi chính quyền nhận ra nguy cơ mất đi ngọn núi huyền thoại mới ra lịnh cấm khai thác và những hố do khai thác được dẫn nước vào thành các hồ trong khu du lịch như đoàn ta đã thấy.
*
Thoại Ngọc Hầu (chữ Hán: 瑞玉侯), tên thật là Nguyễn Văn Thoại hay Nguyễn Văn Thụy (chữ Hán: 阮文瑞)[1], (1761 - 1829) là một danh tướng nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.
* Nguyễn Hữu Cảnh (chữ Hán: 阮有鏡) tên thật là Nguyễn Hữu Thành, húy Kính, tộc danh là Lễ [1](1650-1700), là một danh tướng thời chúa Nguyễn Phúc Chu. Ông được xem là người xác lập chủ quyền cho người Việt tại vùng đất Sài Gòn-Gia Định vào năm 1698. Kể từ thời điểm đó, miền đất này chính thức trở thành một đơn vị hành chính thuộc lãnh thổ Đại Việt, tức Việt Nam ngày nay.
* Kênh Vĩnh Tế: là một công trình do ông Thoại Ngọc Hầu chỉ huy, đào theo biên giới Tây Nam nối liền Châu Đốc-Hà Tiên (tức nối sông Châu Đốc ra vịnh Thái Lan). Kênh dài hơn 90 km, huy động đến 80.000 nhân công thực hiện từ năm 1819-1824. Con kênh được đặt tên theo tên vợ chính của ông, phu nhân Châu Thị Tế (hay Châu Thị Vĩnh Tế).
Ngoài Kênh Vĩnh Tế, các công trình khác mà ông Thoại Ngọc Hầu để lại cho đời sau còn có:
* Kênh Thoại Hà: khởi đào vào năm 1818, dài hơn 30 km, nối rạch Đông Xuyên (Long Xuyên) với ngọn Giá Khê (Rạch Giá). Đào xong được vua Gia Long đã cho phép lấy tên ông để đặt cho tên núi (Thoại Sơn), tên kênh (Thoại Hà).
* Lộ Núi Sam-Châu Đốc, dài 5 cây số, làm từ năm 1826 đến 1827, huy động gần 4.500 nhân công. Làm xong, ông cho khắc bia "Châu Đốc Tân Lộ Kiều Lương" dựng tại núi Sam năm 1828 để kỷ niệm. Ngày nay, tấm bia không còn, nhưng còn văn bia trong sử sách.
* Năm 1823, ông cho lập 5 làng trên bờ kênh Vĩnh Tế là Vĩnh Ngươn, Vĩnh Tế, Vĩnh Điều, Vĩnh Gia, Vĩnh Thông[4].
Những công trình trên được xem là cơ sở để người Việt đặt chủ quyền lâu dài trên vùng đất mới này.
* Lăng ông Thoại Ngọc Hầu: ngày nay Lăng ông Thoại Ngọc Hầu trên núi Sam đã được tu bổ. Lăng Ông nằm đối diện với Miếu Bà ở núi Sam. Nhưng rất ít người viếng thăm (nếu so với Miếu Bà). Hy vọng du khách mỗi khi ghé Miếu Bà cúng kiếng, cầu xin, hãy dành chút thời gian cho một người có công với đất nước như ông Thoại Ngọc Hầu. Và dành chút thời gian để đọc tiểu sử và công trạng ông trên chính tấm bia ở trước Lăng. Ông Thoại Ngọc Hầu còn có 11 năm giữ trọng trách bảo hộ cho xứ Cao Miên.